إِیَّاكَ نَعْبُدُ وَ إِیَّاكَ نَسْتَعِینُ (بخش یازدهم)
تنها تو را ميپرستيم و تنها از تو ياري ميجوييم.
یاری‌جستن از غیر خداوند(قسمت دوم)
در سنّت پیامبر(ص) و روایات ائمۀ معصوم(ع) نیز نمونه‌های فراوانى وجود دارد كه حاكى از جواز استعانت به غیرخداوند در مسائل روزمره و اجتماعى است. این استعانت گاه از حقایق و مفاهیم است و گاه از انسان‌ها. نبی مکرم اسلام(ص) می‌فرماید:
«اِسْتَعِینُوا عَلى اُمُورِكُمْ بِالْكِتْمانِ فَاِنَّ كُلَّ ذى نِعْمَۀٍ مَحْسُودٌ».
از پوشیدگى و كتمان در [رسیدن به] مسائل خود [و اهداف خویش] یارى بجویید که همانا هر صاحب‌نعمتى محسود واقع می‌شود.
پیامبر(ص)در این حدیث به نکتۀ مهمی اشاره می‌فرمایدکه بدون شك یكى از اصول موفقیت در كار، چه در مسائل مادى و چه در مسائل معنوى است. بسیاری از موقعیت‌ها به‌محض آشكارشدن متوقف شده و ناتمام می‌مانند و درِ خیرِ آن‌ها بسته می‌شود.
همچنین ایشان در روایتی دیگر فرموده است:
«اِسْتَعِینُوا عَلى كُلِّ صَنْعَۀٍ بِأَهْلِها».
در هر كار و صنعتى از اهل و خبرۀ آن كار یارى بجویید.
این نكته نیز بسیار مهم و مؤثر است. بهادادن به تخصص افراد در زمینه‌هایى كه در آن میدان، رنج و زحمتی تحمل نموده‌اند، خدمت به خود و جامعه است. اگر در هر مسئله‌اى متخصصان و آگاهان كار، سكّان را به‌دست‌گیرند، جامعه از ظرفیت‌هاى خود بهرۀ كافى می‌برد. درمقابل، براى تخریب هر جامعه كافى است كه افراد در زمینه‌های غیرتخصصی به‌كارگرفته شوند.
پیامبر اکر(ص)9 در صحنه‌های گوناگونی از یاران خود یا قبایل و جماعات مختلف استعانت و یاری می‌جستند. در روایتی از امام‌علی(ع) آمده است:
«قُلْتُ اَللّهُمَّ لَا تُحْوِجْنِی إِلَى أَحَدٍ مِنْ خَلْقِكَ فَقَالَ رَسُولُ اللهِ9 یَا عَلِیُّ لَا تَقُولَنَّ هَْكَذَا فَلَیْسَ مِنْ أَحَدٍ إِلَّا وَ هُوَ مُحْتَاجٌ إِلَى النَّاسِ قَالَ فَقُلْتُ كَیْفَ یَا رَسُولَ اللهِ قَالَ قُلِ اللّهُمَّ لَا تُحْوِجْنِی إِلَى شِرَارِ خَلْقِكَ».
[روزى در محضر پیامبر اکرم9] گفتم: خدایا، مرا حاجتمند احدی از خلق خود قرار مده. پس آن‌گاه رسول خد(ص) فرمود: ای علی، هرگز چنین نگو؛ زیرا هیچ‌کسی نیست مگر آنکه محتاج به مردم است. پس گفتم: ای رسول خدا چگونه [بگویم]؟ فرمود: بگو خدایا، مرا نیازمند بدانِ خلق خود نكن.
طبیعى است كه انسان‌ها موجوداتى اجتماعى‌اند و در برآوردن حاجت‌ها و خواسته‌هاى خود نیاز به تعاملات اجتماعى دارند و در تأمین نیازهاى اصلى بشری همچون خوراك و پوشاك و مسكن به استعانت و استمداد از یكدیگر محتاج‌اند. انسانى كه عمر خود را وقف تحصیل دانش و پژوهش نموده است، قطعاً در برآوردن نیازهای مادى خود به كشاورز و صنعتگر محتاج است و درمقابل، این گروه‌ها نیز نیاز به دانش و پژوهش او دارند؛ ازاین‌رو باید دست نیاز به‌سوى هم دراز كنند تا چرخۀ زندگى اجتماعى برقرار بماند. به‌بیان‌دیگر، اساس زندگى اجتماعى بر یاری‌دادن و یاری‌گرفتن است. به‌تعبیر قرآن کریم:
(وَ تَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَ التَّقْوَى).
و در نیكوكارى و تقوا با یكدیگر همكارى كنید.
ادامه دارد...
منبع : بخش هایی از کتاب مشکاة، جلد1، تفسیر سوره مبارکه حمد، استاد و مفسّر دکتر محمد علی انصاری
