إِیَّاكَ نَعْبُدُ وَ إِیَّاكَ نَسْتَعِینُ (بخش سوم)

تنها تو را مي‎پرستيم و تنها از تو ياري مي‎جوييم.

جايگاه اطاعت و خضوع براي غيرخدا(قسمت دوم)

از شرايط اصلى ايمان، ترك نخوت و تكبّر است. آراستگى به زينت تواضع و فروتنى است که موجب عطاي رفعت و بلندي از سوي خداوند مي‌شود. امام صادق(ع) از قول رسول اکرم(ص)مي‌فرمايد:
«فَإِنَّ مَنْ تَوَاضَعَ لِلهِ رَفَعَهُ اللهُ وَ مَنْ تَكَبَّرَ خَفَضَهُ اللهُ»
همانا كسى كه براي خدا تواضع كند، خداوند او را رفعت مي‌دهد و كسى كه تكبر ورزد، خداوند او را به زير مي‌كشد.

بنابراين، لذت حقيقيِ عبادت بين عابد و معبود وقتى دست مي‌دهد كه عابد از خود، تهى و از معبود پُر شود. تا زمانى كه انسان خانۀ دل را تكان ندهد و خود را نشکند، عبادت واقعي در جان او شکل نمي‌گيرد و اين مقام حاصل نمي‌شود، مگر با برخاستن از سرِ نفس و خضوع و خشوع و تذلّل‌‌ورزيدن در پيشگاه حضرت حق:

تا كه خرابم نكند كى دهد آن گنج به من
تا كه به سِيلم ندهد كى کِشدم بحر عطا

با توجه به اين مطالب است که بايد گفت «اِیّاكَ نَعْبُدُ»؛ يعني خداوندا، ما در برابر حضرت تو خضوع و تذلّل کامل داريم.
اما آياتي كه خداوند دستور به تواضع و نرمش در آن‌ها داده است، منافاتى با اين انحصار ندارد؛ زيرا نرمش و كرنش براى كساني كه خداوند فرموده، در راستاي تواضع و تذلّل براى ذات حق است؛ پس ذلت نيست و عزت است. به تعبيري:
اين محبت از محبتها جداست
حبّ محبوب خدا، حبّ خداست

البته اين نكته شايان تذکر است كه ذلت و عبادت در برابر خداوند سبحان، تام و مطلق است؛ اما در قبال والدين و ديگر مؤمنان، نسبى و محدود به امر خداوند. به عبارت ديگر، نهايت و منتهاى خضوع و تذلّل، فقط به حضرت باري‌تعالى تعلّق دارد.
بنابراين، واژۀ عبادت سه معنا دارد: پرستش كه هيچ تخصيص و استثنايى ندارد و فقط مختص خداوند سبحان است؛ اطاعت كه براي خداوند و هر كسي كه خداوند فرمان دهد صورت مي‌گيرد؛ خضوع و ذلت كه براي حضرت حق به صورت مطلق و براي کساني که خداوند فرمان دهد به شکل نسبي است.

منبع : بخش هایی از کتاب مشکاة، جلد1، تفسیر سوره مبارکه حمد، استاد و مفسّر دکتر محمد علی انصاری

Telegram.me/Ahsanalhadis