تفاوتهای صفات «الرَّحْمـَْـن» و «الرَّحِيم»
اين دو صفت در ريشه مشترك اند و از رحمت مشتق شدهاند؛ اما بين آن ها تفاوتهايى وجود دارد که مهم‌ترینِ آن ها از این قرار است:
تفاوت اول
واژة «الرَّحْمـَْن» دومين کلمه اي است که پس از نام جلالة «الله» به خداوند اطلاق شده است و به نظر برخى محققان، «شِبه عَلَم» است و نام خاص خداوند محسوب مي شود؛ درحالي كه «الرَّحِيم» چنين نيست و صفت خداوند است. در قرآن آمده است:
«قُلِ ادْعُوا اللهَ أَوِ ادْعُوا الرَّحْمـَْنِِ أَیّاً مَا تَدْعُوا فَلَهُ الْْأََسْمَاءُ الْحُسْنَى»
بگو الله را بخوانيد يا رحمان را بخوانيد. هریک را بخوانيد نامه اي نيكو از آن اوست.
در اين آيه، پس از واژة «الله» نام «الرَّحْمن» مطرح شده است، نه نام ديگرى از اسماي الهى. احتمالاً با توجه به همين مطلب، يكى از علل تقدّم «الرَّحْمـَْن» بر «الرَّحِيم» آن است كه در واژة «الرَّحْمـَْن» احتمال عَلَميت وجود دارد و نه وصفيت و به همين دليل، برخى واژة «الرَّحْمـَْن» را به لحاظ نحوى، عطف بيان دانستند و صفت نمي‌شمارند وآنرا شبه صفتي مي دانند که به نام «الله» عطف شده است. نيز به همين دليل، نامگذارى با واژة «الرَّحْمـَْن» را جايز نمي دانند.
با توجه به این نکات، اگر كسى بخواهد در نامگذارى از اين اسم استفاده كند، توصيه مي شود کلمة «الرَّحْمـَْن» را بـدون الف و لام (رحمان) به کار ببرد يا از ترکيب «عبد الرَّحْمـَْن» استفاده کند.
در قرآن كريم نيز واژة «الرَّحْمـَْن» مختص خداوند است؛ اما «الرَّحيم» بر غيرخداوند هم اطلاق شده است؛ مانند آية شريفة زير كه در آن، رسول خدا(ص)با صفت «رّحيم» خوانده شده است:
«لَقَدْ جَاءَكُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِكُمْ عَزِیزٌ عَلَیهِ مَا عَنِتُّمْ حَرِیصٌ عَلَیكُمْ بِالْمُؤْمِنِینَ رَءُوفٌ رَحِیمٌ».
به يقين، پيامبرى از خودتان به سوى شما آمد كه رنجهاى شما بر او سخت است.[او] بر [هدايت] شما حريص است و بر مؤمنان، دلسوز مهربان است.
منبع : بخش هایی از کتاب مشکاة، جلد1، تفسیر سوره مبارکه حمد، استاد و مفسّر دکتر محمد علی انصاری
