108قُلْ یا أَیُّهَا النّاسُ قَدْ جائَکُمُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّکُمْ فَمَنِ اهْتَدى فَإِنَّما یَهْتَدی لِنَفْسِهِ وَ مَنْ ضَلَّ فَإِنَّما یَضِلُّ عَلَیْها وَ ما أَنَا عَلَیْکُمْ بِوَکیل

109وَ اتَّبِعْ ما یُوحى إِلَیْکَ وَ اصْبِرْ حَتّى یَحْکُمَ اللّهُ وَ هُوَ خَیْرُ الْحاکِمینَ

ترجمه:

108 ـ بگو: «اى مردم! حق از طرف پروردگارتان به سراغ شما آمده; هر کس (در پرتو آن) هدایت یابد، براى خود هدایت شده; و هر کس گمراه گردد، به زیان خود گمراه مى گردد; و من مأمور (به اجبار) شما نیستم»!

109 ـ و از آنچه بر تو وحى مى شود پیروى کن، و شکیبا باش، تا خداوند فرمان (پیروزى) را صادر کند; و او بهترین حاکمان است!

تفسیر:

آخرین سخن

این دو آیه، که یکى اندرزى است به عموم مردم، و دیگرى به خصوص پیامبر(صلى الله علیه وآله)، دستورهائى را که خداوند در این دو زمینه در سراسر این سوره بیان داشته است، تکمیل مى کند، و با آن سوره «یونس»(علیه السلام) پایان مى یابد.

نخست به عنوان یک دستور عمومى مى فرماید: «به همه مردم بگو: از طرف پروردگارتان حق به سوى شما آمده است» (قُلْ یا أَیُّهَا النّاسُ قَدْ جائَکُمُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّکُمْ)، این تعلیمات، این کتاب آسمانى، این برنامه و این پیامبر، همه حق است، و نشانه هاى حق بودنش آشکار.

و با توجه به این واقعیت، «هر کس در پرتو این حق هدایت شود، به سود خود هدایت یافته، و هر کس با عدم تسلیم در برابر آن، راه گمراهى را برگزیند، به زیان خود گام برداشته» (فَمَنِ اهْتَدى فَإِنَّما یَهْتَدی لِنَفْسِهِ وَ مَنْ ضَلَّ فَإِنَّما یَضِلُّ عَلَیْها).

«و من مأمور و وکیل و نگاهبان شما نیستم» (وَ ما أَنَا عَلَیْکُمْ بِوَکیل).

یعنى: نه وظیفه دارم که شما را به پذیرش حق مجبور کنم; چرا که اجبار در پذیرش ایمان معنى ندارد، و نه اگر پذیرا نشدید مى توانم شما را از مجازات الهى حفظ کنم، بلکه وظیفه من دعوت است و تبلیغ، و ارشاد و راهنمائى و رهبرى، و اما بقیه بر عهده خود شما است، که به اختیار خود راهتان را برگزینید.

این آیه، علاوه بر این که بار دیگر مسأله اختیار و آزادى اراده را تأکید مى کند، دلیل بر این است که پذیرش حق در درجه اول به سود خود انسان است، همان گونه که مخالفت با آن به زیان خود او است، در واقع تعلیمات رهبران الهى و کتب آسمانى، کلاس هائى است براى تربیت و تکامل انسان ها، نه موافقت با آن چیزى بر عظمت خدا مى افزاید، و نه مخالفت با آن چیزى از جلال او مى کاهد!

* * *

سپس، وظیفه پیامبر را در دو جمله تعیین مى کند، نخست این که: «باید تنها از آنچه به تو وحى مى شود پیروى کنى» (وَ اتَّبِعْ ما یُوحى إِلَیْکَ).

مسیر راهت را خدا از طریق وحى تعیین کرده است، و کمترین انحراف از آن براى تو مجاز نیست.

دیگر این که: در این راه، مشکلات طاقت فرسا و ناراحتى هاى فراوان در برابر تو است، باید از انبوه مشکلات ترس و هراسى به خود راه ندهى، «باید صبر و استقامت و پایدارى پیشه کنى، تا خداوند حکم و فرمان خود را براى پیروزى تو بر دشمنان صادر کند» (وَ اصْبِرْ حَتّى یَحْکُمَ اللّهُ).