شرح آیه 19 سوره مبارکه المائده

19- يَا أَهْلَ الْكِتَابِ قَدْ جَاءَكُمْ رَسُولُنَا يُبَيِّنُ لَكُمْ عَلَىٰ فَتْرَةٍ مِّنَ الرُّسُلِ أَن تَقُولُوا مَا جَاءَنَا مِن بَشِيرٍ وَلَا نَذِيرٍ ۖ فَقَدْ جَاءَكُم بَشِيرٌ وَنَذِيرٌ ۗ وَاللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ

19- اى اهل کتاب! پیامبر ما، پس از فاصله و فترتى میان پیامبران، به سوى شما آمد; در حالى که حقایق را براى شما بیان مى کند; تا مبادا بگویید: «نه بشارت دهنده اى به سراغ ما آمد، و نه بیم دهنده  اى». هم اکنون، (پیامبر) بشارت دهنده و بیم دهنده، به سوى شما آمد. و خداوند بر هر چیزى تواناست

بعثت پیامبر

(صلى الله علیه وآله) در عصر فترت

باز در این آیه، روى سخن به اهل کتاب است، مى فرماید: «اى اهل کتاب و اى یهود و نصارى پیامبر ما به سوى شما آمد تا در عصرى که میان پیامبران الهى فترت و فاصله اى واقع شده، حقایق را براى شما بیان مى کند، مبادا بگوئید از طرف خدا بشارت دهنده و بیم دهنده به سوى ما نیامد» (یا أَهْلَ الْکِتابِ قَدْ جاءَکُمْ رَسُولُنا یُبَیِّنُ لَکُمْ عَلى فَتْرَة مِنَ الرُّسُلِ أَنْ تَقُولُوا ما جاءَنا مِنْ بَشیر
وَ لا نَذیر).

آرى، اکنون «بشیر» و «نذیر» آمده، یعنى: «پیامبر اسلام به سوى شما آمده تا افراد با ایمان و نیکوکار را به رحمت و پاداش الهى بشارت، و افراد بى ایمان، گنهکار و آلوده را از کیفرهاى الهى بیم مى دهد» (فَقَدْ جاءَکُمْ بَشیرٌ وَ نَذیرٌ).

و در پایان آیه مى فرماید: «و خداوند بر همه چیز توانا است» (وَ اللّهُ عَلى کُلِّ شَیْء قَدیرٌ).

یعنى برانگیختن پیامبران و جانشینان آنها براى نشر دعوت حق در برابر قدرت او ساده و آسان است.

* * *

نکته ها:

1 ـ منظور از «فترت»

«فترت» در اصل، به معنى سکون و آرامش است و به فاصله میان دو جنبش و حرکت یا دو کوشش و نهضت و انقلاب، نیز گفته مى شود.

و از آنجا که در فاصله میان «موسى»(علیه السلام) و «مسیح»(علیه السلام) پیامبران و رسولانى وجود داشتند، اما در میان حضرت مسیح و پیغمبر اسلام (صلى الله علیه وآله) به این شکل نبود، قرآن این دوران را دوران «فترت رسل» نامیده است، و مى دانیم که میان دوران مسیح و بعثت پیامبر(صلى الله علیه وآله) حدود ششصد سال فاصله بود.(1)

ولى طبق آنچه در قرآن در سوره «یس» آیه 14 به آن اشاره شده، و مفسران اسلامى نیز گفته اند، حداقل در میان این دو پیامبر، سه نفر از رسولان آمده اند و بعضى عدد آنها را چهار نفر مى دانند.

اما در هر حال میان وفات آن رسولان و پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) فاصله اى وجود داشت و به همین دلیل در قرآن از آن به عنوان دوران «فترت» یاد شده است.

* * *

2 ـ آیا جامعه بشرى از هدایت الهى خالى مانده بود؟

در اینجا ممکن است گفته شود: طبق عقیده ما، جامعه انسانیت لحظه اى از نماینده خدا و فرستادگان او خالى نخواهد شد، چگونه ممکن است چنین فترتى وجود داشته باشد؟

در پاسخ باید توجه داشت: قرآن مى گوید: «عَلى فَتْرَة مِنَ الرُّسُلِ» یعنى رسولانى در این دوران نبودند اما هیچ مانعى ندارد که اوصیاى آنها وجود داشته باشند.

به تعبیر بهتر، «رسولان»، آنهائى بودند که دست به تبلیغات وسیع و دامنه دارى مى زدند، مردم را بشارت مى دادند و انذار مى کردند، سکوت و خاموشى اجتماعات را در هم مى شکستند، و صداى خود را به گوش همگان مى رساندند، ولى اوصیاى آنها همگى چنین مأموریتى را نداشتند و حتى گاهى ممکن است آنها به خاطر یک سلسله عوامل اجتماعى در میان مردم به طور پنهان زندگى مى نموده اند.

على(علیه السلام) در یکى از بیاناتش در «نهج البلاغه» مى فرماید:

اَللّهُمَّ بَلى لا تَخْلُو الأَرْضُ مِنْ قائِم لِلّهِ بِحُجَّة اِمّا ظاهِراً مَشْهُوراً وَ إِمّا خائِفاً مَغْمُوراً لِئَلاّ تَبْطُلَ حُجَجُ اللّهِ وَ بَیِّناتُهُ... یَحْفَظُ اللّهُ بِهِمْ حُجَجَهُ وَ بَیِّناتِهِ حَتّى یُودِعُوها نُظَرائَهُمْ وَ یَزْرَعُوها فِى قُلُوبِ أَشْباهِهِمْ:

«آرى، روى زمین هرگز از کسى که قیام به حجت الهى کند، خالى نخواهد ماند، خواه آشکار و مشهور باشد، یا پنهان و ناشناخته، براى این که احکام، دستورات، دلائل و نشانه هاى خداوند از میان نرود (و آنها را از تحریف و دستبرد مصون دارند)... خداوند به وسیله آنها دلائل و نشانه هاى خود را حفظ مى کند تا به افرادى همانند خود بسپارند و بذر آن را در دل هاى کسانى شبیه خود بیفشانند...».(2)

روشن است هنگامى که رسولان انقلابى و مبلّغان موج شکن در میان جامعه نباشند، تدریجاً خرافات، وسوسه هاى شیطانى و تحریف ها و بى خبرى از تعلیمات الهى گسترش مى یابد، اینجا است که ممکن است جمعى وضع موجود را عذر و بهانه اى براى فرار از زیر بار مسئولیت ها بپندارند، در این موقع، خداوند به وسیله مردانِ آسمانى این عذر و بهانه ها را قطع مى نماید.

* * *

1 ـ بعضى فاصله میان این دو پیامبر بزرگ را کمتر از ششصد سال و بعضى بیشتر از ششصد سال گفته اند، و بنا به گفته بعضى، فاصله میان ولادت مسیح(علیه السلام) و هجرت پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) به سال رومى ششصد و بیست و یک سال و صد و نود و پنج روز است (تفسیر «ابوالفتوح رازى»، جلد 4، صفحه 154، پاورقى، نوشته مرحوم شعرانى).

2 ـ «نهج البلاغه»، کلمات قصار، جمله 147.

........................

تفسیر نمونه